Επιστήμονες που "Εύρηκαν" για την Ανθρωπότητα

 

Το Ίδρυμα Ευγενίδου ξεκινά δυναμικά την αξιοποίηση της τεχνολογίας των podcasts, ενισχύοντας έτσι την εμπειρία της αφηγηματικής εκπαίδευσης.
H Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Ευγενίδου, σε συνεργασία με την Βιβλιοθήκη του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ), δημιουργεί podcasts για τη ζωή και το έργο μεγάλων επιστημόνων. 

Με τίτλο «Επιστήμονες που Εύρηκαν για την ανθρωπότητα», οι δύο βιβλιοθήκες ενισχύουν την πολύχρονη και επιτυχημένη συνεργασία τους και αφουγκραζόμενες τις απαιτήσεις των καιρών, προχωρούν σε μια δημιουργική κίνηση, που σκοπό έχει την επιστημονική ενημέρωση για την ζωή και τα έργα μεγάλων επιστημόνων που διαμόρφωσαν τις επιστήμες όπως τις γνωρίζουμε σήμερα. 

Η δημιουργία της σειράς podcasts έγινε σε συνεργασία με το «Παραμυθόφωνο» του «Κέντρου Μελέτης και Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών». 

Η δημιουργία μιας σειράς από podcasts με αφηγήσεις επιστημονικά τεκμηριωμένων ιστοριών που αφορούν σε χαρακτηριστικά στιγμιότυπα από τη ζωή και το έργο επιστημόνων, που δοκίμασαν νέους τρόπους και κατάφεραν να οδηγήσουν την ανθρωπότητα ένα βήμα πιο πέρα, έχει ως στόχο να παρουσιάσουν αφηγηματικά την βιογραφία και το έργο των μεγάλων επιστημόνων, με απλό και κατανοητό τρόπο μέσα από τον προφορικό λόγο. 

Αστρονόμοι, φυσικοί, μαθηματικοί, γιατροί, άντρες και γυναίκες από τον κόσμο των επιστημών ξεπετάγονται από τα σεντούκια της ανθρώπινης ιστορίας που είναι γεμάτα θησαυρούς. Για την δημιουργία αυτών των επιστημονικά έγκυρων podcasts, η βιογραφία και το έργο των επιστημόνων, είναι παρμένα από βιβλία που έχουν γραφτεί από αυτούς και για αυτούς. Οι ιστορίες γίνονται εικόνες μέσα από στοιχεία επινόησης, για να γίνουν τελικά αφηγήματα απλά και κατανοητά, κατάλληλα για όλες τις ηλικίες. Μέσα από τον ρυθμό και το ύφος του προφορικού λόγου οι ιστορίες για τους «Επιστήμονες που Εύρηκαν για την Ανθρωπότητα» ζωντανεύουν σαν παραμύθια.  

Το πρώτο επεισόδιο των επιστημονικά τεκμηριωμένων podcasts έχει θέμα τη ζωή του Αρχιμήδη, μίας από τις μεγαλύτερες μεγαλοφυίες της αρχαιότητας, που έμελλε να καθορίσει βασικές αρχές στα μαθηματικά και την μηχανική. Θα ακολουθήσουν βιογραφίες και άλλων μεγάλων επιστημόνων όπως ο Ερατοσθένης, ο Αρίσταρχος, ο Κοπέρνικος, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, η Υπατία, ο Γαλιλαίος, η Ελίζαμπεθ Μπλάκγουελ, κ.ά.

Ο Αρχιμήδης ήταν αρχαίος Έλληνας επιστήμονας που ασχολήθηκε με τα μαθηματικά, τη φυσική, τη μηχανική και την αστρονομία. Γεννήθηκε και έζησε στις Συρακούσες περίπου το 287 π.Χ. Οι εφευρέσεις του και οι ανακαλύψεις του τον έκαναν διάσημο τόσο κατά τα αρχαία χρόνια, όσο και σήμερα. Στην επιστήμη της φυσικής ανακάλυψε τις βάσεις της υδροστατικής και της στατικής, ενώ επίσης έδωσε μία εξήγηση για την αρχή του μοχλού. Ο Αρχιμήδης συνέδραμε σημαντικά και στη μηχανική ανακαλύπτοντας τις αντλίες με κοχλία, διάφορες πολιορκητικές μηχανές και ένα όπλο βύθισης πλοίων που έγινε γνωστό ως η «Αρπάγη του Αρχιμήδη». Λέγεται επίσης, πως ο Αρχιμήδης στην πολιορκία των Συρακουσών ανακάλυψε το όπλο που ονομάστηκε η «Ακτίνα του Αρχιμήδη», το οποίο συγκέντρωνε το ηλιακό φως στα εχθρικά πλοία, πιθανόν με τη χρήση καθρεπτών, με αποτέλεσμα τα πλοία να καίγονται. Διέπρεψε ακόμη στα μαθηματικά, αφού υπολόγισε την ανοιχτή περιοχή ή γειτονιά ενός σημείου και έδωσε μία τιμή για τον αριθμό π που ήταν πολύ ακριβής. Μία από τις ανακαλύψεις του, είναι η ανακάλυψη του όγκου ενός αντικειμένου με ακαθόριστο σχήμα. Ήταν η στιγμή που ο Αρχιμήδης είπε το διάσημο μέχρι και σήμερα «Εύρηκα!».

ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΥ

Στο νησί των Συρακουσών, ο τύραννος Ιέρωνας θέλει να του φτιάξουν ένα χρυσό στέμμα και δίνει στον καλύτερο χρυσοχόο της πόλης χρυσάφι για να το κατασκευάσει. Ο πονηρός χρυσοχόος, νοθεύει το χρυσαφένιο στέμμα με λίγο ασήμι και κρατάει λίγο από το χρυσάφι για τον εαυτό του. Τότε ο Ιέρωνας, που υποπτεύεται την πονηριά του χρυσοχόου, φωνάζει στο παλάτι τον Αρχιμήδη για να καταλάβει αν ο χρυσοχόος τον κορόιδεψε. Ο Αρχιμήδης λύνει το πρόβλημα βρίσκοντας τον όγκο και στη συνέχεια την πυκνότητα του ακαθόριστου σχήματος του στέμματος μέσω μιας παρατήρησης που έκανε καθώς έπαιρνε το λουτρό του… 

Αφήγηση: Γιώργος Ευγενικός
Μουσική σύνθεση: Μάρα Καίσαρη
Έρευνα – Επιμέλεια κειμένου: Χριστίνα Βερβερίδου
Διάρκεια : 11’:03”

Μπορείτε να ακούσετε το podcast του Ιδρύματος Ευγενίδου στη συνέχεια

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Bachman, Frank P. ([19--]). Οι  μεγάλοι εφευρέτες. Αθήνα: Πέλλα

Bachmann, Ingeborg. (1976). Μεγάλοι εφευρέται. Αθήνα: Αστήρ
Bunt, Lucas N., & Jones, Phillip S. (1981). Οι ιστορικές ρίζες των στοιχειωδών μαθηματικών. Αθήνα: Πνευματικός Γ.Α.
Dunham, William. (2013). Τα μεγάλα θεωρήματα των μαθηματικών: ένα ταξίδι στη μεγαλοφυΐα. Αθήνα: Αλεξάνδρεια
Eves, Howard. (1989). Μεγάλες στιγμές των μαθηματικών: έως το 1650. Αθήνα: Τροχαλία
Fortey, Jacqueline & Τσαγκαράτου, Αιμιλία. (2009). Μεγάλοι επιστήμονες. Αθήνα: Ερευνητές Katz, Victor J. (2013). Ιστορία των μαθηματικών: μια εισαγωγή. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Lafferty, P., & Salariya, D. (2004). Οι εφευρέσεις : που άλλαξαν τον κόσμο. Αθήνα: Modern Times
Loria, Gino (1971). Ιστορία των μαθηματικών. Αθήνα: Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία
Mankiewicz, Richard (2002). Η ιστορία των μαθηματικών. Αθήνα: Αλεξάνδρεια
Netz, Reviel & Noel, William. (2007). Ο κώδικας του Αρχιμήδη : τα μυστικά του πιο σπουδαίου παλίμψηστου στον κόσμο. Αθήνα: Αλεξάνδρεια
Platt, Richard. (2004). Εύρηκα!: μεγάλοι εφευρέτες και ο ιδιοφυής τρόπος σκέψης τους. Αθήνα: Σαββάλας
Αναπολιτάνος, Διονύσιος Α., & Καρασμάνης, Βασίλης (επιμ.). (1993). Αρχαία ελληνικά μαθηματικά: κείμενα ιστορίας και φιλοσοφίας. Αθήνα: Τροχαλία
Αρχιμήδης. (1970). Άπαντα: αρχαίον κείμενον. Αθήναι: ΤΕΕ
Αρχιμήδης. (2001-2002). Άπαντα. Αθήνα: Κάκτος
Γεωργακόπουλος, Κωνσταντίνος. (1995). Αρχαίοι Έλληνες θετικοί επιστήμονες. Αθήνα: Γεωργιάδης Α.
Εξαρχάκος, Ιωάννης Γ. (1993). Αρχιμήδης: η ζωή και το έργο του. Μαθηματική Επιθεώρηση, 40 (4)
Λάζος, Χρήστος Δ. (1995). Αρχιμήδης: ο ευφυής μηχανικός. Αθήνα: Αίολος
Λάζος, Χρήστος Δ. (1999). Υδραυλικά όργανα και μηχανισμοί στην Αίγυπτο των Πτολεμαίων. Αθήνα: Αίολος
Νατσούλης, Τάκης. (1996). Αρχαίο ελληνικό πνεύμα: ανέκδοτα - γνωμικά - παροιμίες - ευτράπελα - διάφορα ανάλεκτα και στιγμιότυπα από τη ζωή των αρχαίων Ελλήνων σοφών. Αθήνα: Νέα Θέσις
Σπανδάγος, Βαγγέλης, Κ. ([19--]). Οι φυσικοί επιστήμονες της αρχαίας Ελλάδος: βιογραφικά στοιχεία και εργασίες των φυσικών επιστημόνων της αρχαίας Ελλάδος από τον 9ο π.Χ. αιώνα έως και τον 6ο μ.Χ. αιώνα. Αθήνα: Αίθρα
Σπανδάγος, Βαγγέλης, K., Σπανδάγου, Ρούλα & Τραυλού, Δέσποινα. (1994). Οι μαθηματικοί της Αρχαίας Ελλάδας: βιογραφικά στοιχεία και εργασίες των μαθηματικών της Αρχαίας Ελλάδας από το 900 π.Χ. έως το 550 μ.Χ. Αθήνα: Αίθρα
Σταμάτης, Ευάγγελος Σ. (1968). Η Ελληνική επιστήμη. Αθήνα: χ.ό.
Νικολαΐδου, Ελένη & Φράγκου, Μαρία (2006). Αρχιμήδης: το θεϊκό μυαλό. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
Τσιμπουράκης, Δημήτρης (2004). Η τριγωνομετρία στην αρχαία Ελλάδα. Αθήνα: Ατραπός
Χριστιανίδης, Γιάννης (2003). Θέματα από την ιστορία των μαθηματικών: Αιγυπτιακά, Βαβυλωνιακά και Ελληνικά μαθηματικά. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης